O Camiño Miñoto Ribeiro

Área de Medicina Preventiva
e Saúde Pública

Grupo de investigación MP1

Universidade de Vigo

Unha mirada dende a Saúde Pública
cara ao Camiño Xacobeo Miñoto Ribeiro

     Cando nos propuxeron asesorar e colaborar co Camiño Xacobeo Miñoto Ribeiro, no curso académico 2008-2009, non pensabamos nas riquezas de saúde bio-psico-social que esta tarefa agochaba para nós. Percorrer este Camiño, en todos os sentidos, é un esforzo de investigación na Historia da Medicina e un descubrimento de aspectos pouco coñecidos da Saúde Pública. Agardamos ter unha boa singradura e que esta nave remate chegando a bo porto.

     A Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición puxo o acento, no Ano Xacobeo 2010, en evitar infeccións hídricas entre os peregrinos. Ter un auga saudable ao longo do Camiño, foi o seu obxectivo principal.
     Foron quedando atrás as preocupacións polas pragas de chinches e outros parasitos de anos moi anteriores. O meirande risco biolóxico, neste momento, son os brotes hídricos, as intoxicacións por consumo de auga en malas condicións, por exemplo en fontes non sinalizadas; aínda que os riscos biolóxicos son moi amplos, dende unha bacteria como a da salmonelose, ata un membro trabado por un can, que tamén se dan no camiño, e, en xeral, é importante a conservación dos alimentos e bebidas.
     Pero a realidade, antigamente, era outra. Creáronse Ordes Hospitalarias para coidar aos peregrinos enfermos, defender as diferentes rutas xacobeas do  Camiño de Santiago, e outras funcións. No Camiño Miñoto Ribeiro hai abondosos vestixios delas e dos seus hospitais, de lazaretos, así como de fontes de augas mineiromedicinais utilizadas polos peregrinos enfermos.

O Camiño Miñoto Ribeiro entra en Galicia, dende Portugal, e vai por:

Concello de Lobios

Concello de Entrimo

Castro Leboreiro, Município de Melgaço (Portugal)

Concello de Padrenda

Concello de Pontedeva

Concello de Cortegada

Concello de A Arnoia

Concello de Castrelo de Miño

Concello de Ribadavia

Concello de Beade

Concello de Leiro

Concello de O Carballiño

Concello de Boborás

Concello de Beariz

Concello de Forcarei

Concello de A Estrada

Concello de Vedra

Concello de Boqueixón

Concello de Santiago de Compostela

Entidades que mobilizaron esta realidade:

Asociación Camiño Miñoto Ribeiro (asociación dos concellos que forman parte deste camiño)

Grupo de Investigación sobre o Camiño Xacobeo Miñoto Ribeiro

Grupo de Investigación MP1 da Área de Medicina Preventiva e Saúde Pública da Universidade de Vigo

Entidades participantes nesta idea:

Museo Etnolóxico de Ribadavia

Centro de Estudos Medievais de Ribadavia

Centro de Estudos Chamoso Lamas (O Carballiño)

Deputación Provincial de Ourense

Lei do Patrimonio Cultural de Galicia, 2016

http://www.xunta.gal/dog/Publicados/2016/20160516/AnuncioC3B0-110516-0001_gl.pdf

Camiñamos - Entramos a formar parte do proxecto europeo rurAllure

https://mpsp.webs.uvigo.es/rurallure-mp1-cmr.htm

Camiñamos - Exposición itinerante polo Camiño Miñoto Ribeiro

Exposición colectiva 'Medicina e Arte, outro Camiño' (en Ribadavia) - 2009

Exposición colectiva itinerante "Queremos SaudArte dende o Camiño Miñoto Ribeiro" - dende 2013

O estraperlo (Fuxan Os Ventos; letra e música tradicionais/populares)

A rumboia (Suso Vaamonde, Colectivo Trebón; letra e música tradicionais/populares). É unha canción popular que foi gravada no ano 1998 por Suso Vaamonde, coa colaboración do Colectivo Trebón. Está na casete O pandeiro de Marica, e formaba parte do proxecto musical Doce Ducias, que tiña como obxectivo a recompilación de 144 cancións populares galegas distribuídas en doce casetes (con doce temas por casete). Só se chegaron publicar seis casetes.Todas eran cancións populares axeitadas por Suso Vaamonde. Na zona raiana do Camiño Miñoto Ribeiro ten unha letra moi concreta na estrofa dos carabineiros, que non foi reproducida na versión por razóns obvias..., dado que a RAMBOIA aquí significa especificamente: contrabando raiano (ou arraiano). E si, si, tamén significa festa rachada... Se entrades no dicionario da RAG e poñedes “rumboia”, non existe, pero se poñedes “ramboia” si existe: https://academia.gal/dicionario/-/termo/ramboia

PEGADAS

NO CAMIÑO MIÑOTO RIBEIRO

O Grupo de Investigación MP1 da Área de Medicina Preventiva e Saúde Pública da Universidade de Vigo, xunto coa Asociación Camiño Miñoto Ribeiro (asociación dos concellos galegos deste Camiño: Lobios, Entrimo, Padrenda, Pontedeva, Cortegada, A Arnoia, Castrelo de Miño, Ribadavia, Leiro, O Carballiño, Boborás, Beariz, Forcarei, A Estrada, Vedra e Boqueixón), e a colaboración da Asociación Galega de Educación para a Saúde e do colectivo Medicina e Arte en Galicia, quere animarvos a CREAR un arquivo de datos deste Camiño.

Recollede, escribide, debuxade, pintade, fotografade, cantade... vellas lendas, contos, refráns, anécdotas, historias de camiñantes, ruínas, fontes, igrexas, cantigas..., todas esas aventuras e lugares que coñecedes e que ides coñecer...

O tempo de Nadal é tempo de encontros e de falar coa familia, con esas avoas e avós que coñecen vellas historias que lles contaron hai xa moito tempo, con veciñas e veciños que saben cousas do camiño..., falade con toda esa xente e contádenos o que vos din.

Cada carta que recibamos vai ser unha estrela que alumee no camiño para comezar a crear este arquivo.

Animádevos a participar. Neste tempo de agasallos, podedes facerlle un bo agasallo á vosa, terra, á vosa cultura.

Tedes de prazo para enviarnos cousas ata as vacacións de Pascua, ao enderezo:

Á atención de Lurdes Maceiras
Área de Medicina Preventiva e Saúde Pública
Universidade de Vigo
Facultade de Fisioterapia
Campus Universitario de Pontevedra
36005 PONTEVEDRA

Ou ben ao enderezo electrónico: lurdesmg@uvigo.es

O prazo para envíos queda prolongado indefinidamente.

Convocatoria en pdf:         

Convocatoria en jpg:         

Queremos agradecer ao CEIP López Ferreiro a cesión do deseño da alumna Mariña Maceiras Segovia para facer o cartel desta convocatoria/chamamento.

Infogauda: un espazo de información transfronteiriza:
http://infogauda.blogspot.com.es/2013/12/ourense_11.html

La Región:
http://www.laregion.es/noticia/272386/iniciativa/popular/busca/historias/camino/minoto/

DUVI (Diario da Universidade de Vigo):
http://duvi.uvigo.es/index.php?option=com_content&task=view&id=8017&Itemid=46

Infogauda: un espazo de información transfronteiriza:
http://infogauda.blogspot.com.es/2014/01/cultura_7.html

Asociación Camiño Xacobeo Miñoto Ribeiro:
http://xacobeominhotoribeiro.blogspot.com.es/2014/01/tralos-pasos-dos-peregrinos-no-camino.html

Onda Cero: Pontevedra en la Onda: Conéctate ao Campus:
http://www.ondacero.es/audios-online/emisoras/galicia/pontevedra/pontevedra-en-la-onda/Pontevedra%20en%20la%20Onda%20(08/01/14)_2014010800111.html   (dende o minuto 41:38 ata o 50:28)

La Voz de Galicia:
http://www.lavozdegalicia.es

Cultura Galega:
http://www.culturagalega.org/noticia.php?id=23698&soportal

Faro de Vigo:
http://www.farodevigo.es/sociedad-cultura/2014/01/09/pasos-perdidos-ruta-jacobea/944438.html

Concello de Entrimo:
http://www.webdelayuntamiento.com/noticias-de-entrimo-5234.html

Mundicamino:
http://www.mundicamino.com/noticia.cfm?id=7121

Radio Fusión: Arredor de nós:
http://www.radiofusion.eu/manager.php?p=FichaNova&ID=15790

Cadena SER Galicia: A vivir Galicia:
http://www.cadenaser.com  //  https://es-es.facebook.com/CadenaSERGalicia

Radio Galega: Coñecer Galicia:
http://www.crtvg.es/rg/a-carta/conecer-galicia-conecer-galicia-do-dia-01-02-2014-744546

Curso
de Extensión Universitaria
da Universidade de Vigo

2014

http://webs.uvigo.es/mpsp/ceu14509.htm

Un pouco de historia da nosa relación co Camiño Miñoto Ribeiro

Previamente...

Ferreira Priegue E. Los caminos medievales de Galicia. Boletín Auriense. 1988; anexo 9. [266 páginas y mapas].

González García MA. Ribadavia jacobea y hospitalaria. XI ruta cicloturista del Románico internacional. 1993; 11: 129-130.

       Cando se escribiu este artigo (1993), había un grupo de traballo en Ourense e Ribadavia que estudaba o paso de peregrinos por Ribadavia e o Ribeiro. José Ramón Estévez e Juan Bande estaban nel. Fixeron un informe, pasáronllo ao Concello de Ribadavia, e este pasoullo á Xunta de Galicia. Algunhas destas persoas seguen a traballar hoxe no Camiño Miñoto Ribeiro e a colaborar co Grupo MP1 da Universidade de Vigo.

Bande E. Registro del paso de peregrinos por las rutas jacobeas orensanas según los libros parroquiales. Cuadernos de Estudios Gallegos. 1995; 42 (107): 25-37.

2008

http://www.lavozdegalicia.es/ourense/2008/03/18/0003_6661596.htm

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/asociacion-xuvenil-beran-defende-existencia-dunha-ruta-xacobea-do-ribeiro/20080319101748046463.html

... en construción ...

...

https://www.flickr.com/photos/braistatu/2562872486/in/photostream/

http://www.flickr.com/photos/braistatu/2552508156/

http://www.laregion.es/articulo/o-carballinho/investigadores-indagan-trazado-camino-xacobeo-aldea-cabanelas/20080705104710057427.html

http://www.lavozdegalicia.es/ourense/2008/08/10/0003_7049702.htm

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/figura-san-roque-peregrino-marca-ruta-santiago-tierras-ribeiro/20080826101442062392.html

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/andaina-reivindica-reconocimiento-oficial-camino-xacobeo-do-ribeiro/20081102115045068555.html

http://www.lavozdegalicia.es/ourense/2009/03/31/0003_7623839.htm

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/camino-xacobeo-do-ribeiro-implica-municipios-pontevedreses-y-portugal/20090401094118081603.html

http://www.farodevigo.es/secciones/noticia.jsp?pRef=2009033100_16_311822__Ourense-gestora-ruta-jacobea-Ribeiro-dice-saldra-adelante-apoyo-Xunta

http://www.lavoz.es/deza/2009/04/02/0003_7629287.htm

http://www.elpais.com/articulo/Galicia/Peregrinar/catando/Ribeiro/elpepiautgal/20090407elpgal_15/Tes

http://www.lavozdegalicia.com/ourense/2009/04/18/0003_7659315.htm

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/sector-empresarial-apoia-promocion-do-camino-xacobeo-do-ribeiro-xunta/20090419115504083286.html

http://www.culturagalega.org/noticia.php?id=14918

http://www.culturagalega.org/noticia.php?id=15262

http://www.lavozdegalicia.es/ourense/2009/08/20/0003_7917951.htm

http://www.lavozdegalicia.es/deza/2009/10/27/0003_8064631.htm

http://copecarballino.es/novas/corporación-de-leiro-apoia-ó-camiño-xacobeo-miñoto-ribeiro

http://www.lavozdegalicia.es/ourense/2009/11/07/0003_8089986.htm

http://www.farodevigo.es/portada-deza-tabeiros-montes/2009/11/27/portada-dezatabeirosmontes-camino-encontraremos/390222.html

http://entrimomaniacos.blogspot.com/2010/03/camino-xacobeo-desde-entrimo.html

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/festa-da-istoria-reivindica-antiguo-camino-xacobeo/20100506083210118891.html

http://www.20minutos.es/noticia/700853/0/

http://www.lavozdegalicia.es/ourense/2010/08/03/0003_8646634.htm

http://www.elcorreogallego.es/tendencias/ecg/raia-linde-fronteira/idEdicion-2010-09-16/idNoticia-590480/

http://infogauda.blogspot.com/2010/09/ourense_2898.html

http://www.lavozdegalicia.es/ourense/2010/09/24/0003_8743132.htm

http://www.farodevigo.es/portada-ourense/2010/09/24/recuperacion-camino/475538.html

http://www.berenguela.com/intentan-recuperar-la-antigua-via-de-peregrinacion-minoto-ribeiro-a-santiago/2010-09-26

http://www.farodevigo.es/portada-deza-tabeiros-montes/2010/10/02/cabaleiros-lalin-organiza-ruta-semana-santa-promocionar-camino-minoto-ribeiro/477556.html

http://es.wikiloc.com/wikiloc/view.do?id=1325640

http://solopisadas.blogspot.com.es/2010/11/sendeirismo-caminho-xacobeo-minhoto.html

http://www.farodevigo.es/portada-ourense/2012/03/16/pp-reclama-sello-oficial-ruta-xacobea-camino-minoto/632829.html

http://www.ourensedixital.com/_novas/12/03/19_05.htm

http://www.periodicodelcamino.com/?p=2018

http://www.ourensedixital.com/_ribeiro_novas/13/06/14_02.htm

http://www.farodevigo.es/portada-ourense/2013/06/14/apuestan-popularizacion-camino-minoto-ribeiro/828654.html

http://agenda.galiciadigital.com/evento/presentacion-da-xornada-de-divulgacion-do-camino-xacobeo-minoto-ribeiro

http://agenda.galiciadigital.com/evento/xornada-de-divulgacion-do-camino-xacobeo-minoto-ribeiro  

http://agenda.galiciadigital.com/evento/xornada-sobre-o-camino-xacobeo-minoto-ribeiro  

http://dpouv2.depourense.es/index.php/actualidade/422-o-camino-minoto-ribeiro-descobre-unha-nova-ruta-a-compostela-a-traves-do-vino-a-historia-e-o-termalismo-de-ourense

http://www.presspeople.com/nota/camino-minoto-ribeiro-descobre-unha-nova

http://www.presspeople.com/nota/deputacion-ourense-camino-xacobeo-minoto-ribeiro

http://www.caminosantiago.org/cpperegrino/prensa/verprensa.asp?PrensaID=8009

http://dpouv2.depourense.es/index.php/actualidade/429-a-deputacion-de-ourense-acolle-unha-xornada-de-divulgacion-sobre-o-camino-xacobeo-minoto-ribeiro

http://www.crtvg.es/informativos/xornadas-sobre-o-camino-xacobeo-minoto-ribeiro-610061

http://ocio.farodevigo.es/planes/noticias/nws-197462-el-camino-minoto-ribeiro-ruta-salud-comercio-peregrinaje.html

http://dpouv2.depourense.es/index.php/es/actualidad/441-manuel-baltar-e-jesus-vazquez-analizan-temas-do-patrimonio-historico-artistico-da-provincia-de-ourense

http://www.cortegada.es/camino_xacobeo_minoto_ribeiro.html

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/cortegada-reivindica-feria-camino-xacobeo-minoto/20130815074016014761.html

http://www.noticieirogalego.com/2013/08/feira-de-artesania-de-cortegada/

http://www.cortegada.es/feira_artesania/index.html

http://www.farodevigo.es/portada-ourense/2013/08/18/cortegada-ofrece-cachena-porco-celta/862666.html

http://duvi.uvigo.es/index.php?option=com_events&task=view_detail&agid=5305&year=2013&month=11&day=22&Itemid=13

http://infogauda.blogspot.com.es/2013/11/padrenda-ourense.html

http://www.laregion.es/articulo/celanova/once-concellos-alian-potenciar-camino-minoto/20131123074014023104.html

http://duvi.uvigo.es/images/quiosco/lre231113.jpg

http://infogauda.blogspot.com.es/2013/12/ourense_11.html

http://duvi.uvigo.es/index.php?option=com_content&task=view&id=8017&Itemid=46

http://infogauda.blogspot.com.es/2014/01/cultura_7.html

http://xacobeominhotoribeiro.blogspot.com.es/2014/01/tralos-pasos-dos-peregrinos-no-camino.html

http://www.ondacero.es/audios-online/emisoras/galicia/pontevedra/pontevedra-en-la-onda/Pontevedra%20en%20la%20Onda%20(08/01/14)_2014010800111.html   (dende o minuto 41:38 ata o 50:28)

http://www.lavozdegalicia.es

http://culturagalega.gal/noticia.php?id=23698

http://www.farodevigo.es/sociedad-cultura/2014/01/09/pasos-perdidos-ruta-jacobea/944438.html

http://www.mundicamino.com/noticia.cfm?id=7121

http://www.radiofusion.eu/manager.php?p=FichaNova&ID=15790

http://www.cadenaser.com  //  https://es-es.facebook.com/CadenaSERGalicia

http://www.xunta.gal/hemeroteca/-/nova/035251/rogelio-martinez-participa-inauguracion-exposicion-que-acolle-concello-lobios

http://www.laregion.es/articulo/baixa-limia/concellos-impulsan-camino-minoto-ribeiro/20140425082054460532.html

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/iniciativa-impulsar-camino-minoto-santiago/20150523084850545323.html

http://www.laregion.es/articulo/baixa-limia/lobios-adhiere-camino-minoto-ribeiro/20151231083739590634.html

https://sanmamedemoldes.wordpress.com/2016/01/11/camino-jacobeo-minoto-ribeiro/

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/arnoia-inaugura-hoy-exposicion-camino-minoto-ribeiro/20160325093111610275.html

http://www.pontedeva.es/index.php/Es/turismo-2/rutas-turisticas/camino-minoto-ribeiro

http://www.elcorreogallego.es/area-de-compostela/ecg/buscan-ruta-minoto-ribeiro-obtena-reconecemento-xacobeo/idEdicion-2016-04-16/idNoticia-991672/

http://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/forcarei/2016/04/22/forcarei-espera-captar-miles-turistas-activar-camino-minoto-ribeiro/0003_201604D22C4996.htm

http://www.laregion.es/articulo/o-ribeiro/asociacion-eirasenda-reivindica-camino-xacobeo-minoto-ribeiro/20160622112835630682.html

Curiosidades

“La primera vez que se invocó al apóstol Santiago como patrón de España fue en torno al año 783 en el himno O Dei Verbum, compuesto por el Abad del Monasterio de san Martín de Turieno, en Liébana, de nombre Beato.

El retrato pintado más antiguo que se conserva del apóstol Santiago se esconde entre los folios del Beato de Girona, pintado en el Monasterio de san Salvador de Tábara, entre 970 y 975, y conservado, desde el año 1078, en el Tesoro de la catedral de Girona.
Es en el folio 52v donde encontramos este retrato de Santiago del Mayor. De todos modos también el Beato de Girona es el primero donde aparece GALLECIA (GALICIA) en el mapa de la evangelización del mundo, folios 54v-55r, y, a su lado, la siguiente inscripción: SANTI JACOBI APOSTOLI.
La pintora En, la más expresiva e innovadora de la Alta Edad Media, fue la autora de las miniaturas del más miniado de todos los Beatos. No existe ningún otro ejemplar pintado por una mujer.
                                        Manuel Moleiro ”